Waar zware criminelen in Nederland maximaal een levenslange celstraf kunnen krijgen, is het in veel landen in de wereld nog gebruikelijk om zware misdaden te bestraffen met de doodstraf. Afgelopen week is in Vietnam de vastgoedmagnaat Truong My Lan ter dood veroordeeld. De 67-jarige Lan heeft zich volgens de rechtbank schuldig gemaakt aan verduistering, omkoping en fraude. Ze zou 304 miljoen dong, ongeveer 12 miljard euro, gefraudeerd hebben. Ook zou ze overheidsfunctionarissen omgekocht hebben en bankregels geschonden hebben. In Nederland en veel andere landen is het opleggen van de doodstraf al jaren geleden afgeschaft. In dit artikel worden de maximale straffen van verschillende landen vergeleken.
Strafrecht
In elk rechtssysteem is het strafrecht een cruciaal onderdeel. Het zorgt ervoor dat door middel van het opleggen van straffen gedrag gereguleerd wordt. Doordat er straffen staan op bepaalde handelingen of het nalaten daarvan, wordt het gedrag van deelnemers aan de maatschappij over het algemeen positief beïnvloed. Een breed scala aan regels zorgt ervoor dat misdaden gedefinieerd worden en dat er straffen gekoppeld worden aan deze misdaden. Misdaden kunnen variëren van verkeersovertredingen tot het financieren van terrorisme. In verschillende landen en culturen kent het strafrecht verschillende bronnen. In veel westerse landen is dit bijvoorbeeld het principe van de rechtsstaat, terwijl het in sommige delen van de wereld veel theologische invloeden heeft.
Westerse maximale straffen
In Westerse rechtssystemen speelt het strafrecht een grote rol. Per land zijn de straffen verschillend, doordat elk land zijn eigen rechtssysteem kent. Neem bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar de wetten en straffen zelfs kunnen verschillen tussen de verschillende staten. In sommige staten wordt de doodstraf nog gehanteerd, terwijl in andere staten een leven lang achter de tralies doorbrengen de maximale straf is. Het uitvoeren van de doodstraf is wel iets wat steeds minder voorkomt. Rond 1950 werden er in de Verenigde Staten jaarlijks ongeveer honderdvijftig doodstraffen voltrokken, terwijl dit er in 2023 nog maar 24 waren.
In Engeland valt men nog steeds terug op de common law uit de middeleeuwen. In het systeem van de common law is jurisprudentie leidend. Het common law-systeem wordt ook wel case law genoemd. Er wordt uitgegaan van het principe dat gelijksoortige zaken behandeld moeten worden volgens consistente en principiële regels.
Canada en Australië, beide federale staten, kennen ook allebei een levenslange gevangenisstraf. In deze landen wordt een grote nadruk gelegd op re-integratie van veroordeelden, voorwaardelijke vrijlating en het behoud van individuele rechten.
Op het vasteland van Europa is naast de invloeden van de landen zelf, ook veel invloed te merken vanuit de Europese Unie. De Europese Unie schrijft veel normen en waarden voor die gemeenschappelijk geaccepteerd worden door de lidstaten. Deze normen en waarden zijn vooral gebaseerd op het waarborgen van een eerlijk proces en het beschermen van de rechten van de mens. In veel Europese landen, zoals Duitsland, Frankrijk en Nederland, wordt een levenslange gevangenisstraf beschouwd als een van de zwaarste straffen die kan worden opgelegd. Deze is meestal gereserveerd voor de vreselijkste delicten, zoals terrorisme en moord. De doodstraf is in veel Europese landen al decennia geleden afgeschaft. Enkel in Wit-Rusland kan de doodstraf nog voltrokken worden, waar deze wordt uitgevoerd met een geweerschot op een onaangekondigd moment. Dit wordt door veel landen erg bruut gevonden. Door onder andere de Raad van Europa wordt daarom oproep gedaan om de doodstraf af te schaffen. Vooralsnog heeft Wit-Rusland hier geen gehoor aan gegeven.
Aziatische maximale straffen
Het strafsysteem in Aziatische landen weerspiegelt vaak een mix van traditionele, culturele en religieuze invloeden. Op het continent zijn aanzienlijke variaties tussen landen op te merken, zowel in de aard van de straffen als in de benadering van strafrechtelijke handhaving.
In Japan, waar het rechtssysteem veel invloeden heeft overgehouden uit de traditionele code van de samurai en de rechtsprincipes van de verschillende leiders, hebben de rechters de mogelijkheid om de doodstraf op te leggen. Ook heeft de Japanse rechter de mogelijkheid om voor een levenslange gevangenisstraf te kiezen. In de praktijk wordt de doodstraf alleen toegepast bij meervoudige moord. Sinds 2018 zijn elf mensen ter dood veroordeeld.
China, dat een lange geschiedenis van keizerlijke wetgeving kent, heeft een strafrechtelijk systeem met zowel traditionele als moderne elementen. De maximale straffen kunnen variëren, afhankelijk van de aard van het misdrijf. Voor ernstige misdaden zoals moord en drugssmokkel wordt de doodstraf nog regelmatig toegepast.
In tegenstelling tot in China, wordt in India de doodstraf zelden uitgevoerd en is er een groeiende discussie over een hervorming van het strafrechtelijk systeem. Sinds 2010 zijn er al hervormingen doorgevoerd, maar dit is volgens advocaten en instanties zoals Amnesty niet voldoende. Ze klagen vooral over dat de Chinese opsporingsdiensten veel bewijs verkrijgen via dreigementen en foltering.
Kortom, het grootste verschil tussen Aziatische landen zit in de frequentie waarin doodstraffen worden voltrokken. De landen hebben veel culturele en historische invloeden, die leiden tot variaties in de toepassing van strafrechtelijke systemen.
Maximale straffen in het Midden-Oosten en Afrika
In Midden-Oosterse en Afrikaanse landen wordt het strafrecht sterk beïnvloed door zowel religieuze als traditionele culturele normen.
Landen zoals Saudi-Arabië en Iran passen een interpretatie van de islamitische wetgeving, de sharia, toe in hun strafrechtelijke systemen. Straffen zoals lijfstraffen, amputaties en de doodstraf kunnen worden opgelegd voor een brede verscheidenheid aan misdaden. De doodstraf heeft hier vaak een afschrikwekkende functie.
In Nigeria, een land met een diversiteit aan etniciteiten en religies, kunnen straffen per regio variëren. In gedeelten van het land wordt de shariawetgeving toegepast, maar op andere plekken worden meer Westerse wetten toegepast, met straffen zoals gevangenisstraf en boetes.
Zuid-Afrika heeft een strafrechtelijk systeem dat is gebaseerd op zowel Westerse als inheemse rechtsprincipes. In Zuid-Afrika kan een levenslange gevangenisstraf opgelegd worden, bijvoorbeeld voor ernstige misdaden als verkrachting en moord. Een jaar nadat de apartheid in Zuid-Afrika werd afgeschaft, werd de doodstraf ook afgeschaft. Jaren later gingen er echter weer stemmen op om de doodstraf weer in te voeren, vanwege de explosief gesteven criminaliteit in het land.
Conclusie
De vergelijking van maximale straffen in de wereld illustreert de diversiteit tussen de verschillende systemen. De invloeden, maatstaven en regels verschillen per continent, maar ook binnen de continenten zijn verschillen waar te nemen. In dit licht benadrukt de vergelijking niet alleen de culturele en historische diversiteit, maar ook de continue veranderingen van strafrechtelijke systemen wereldwijd.