Al jarenlang is het een opstapelend probleem: het tekort aan personeel in de gevangenissen. Hoewel er in Nederland 11.000 gevangenisbedden beschikbaar zijn, blijven er dagelijks zeker 200 leeg vanwege het gebrek aan personeel. Wat begon als een budgettaire kwestie, is uitgegroeid tot een maatschappelijk probleem met verregaande gevolgen voor het gevangeniswezen én de samenleving. Hoe is deze situatie ontstaan, en zijn er oplossingen te vinden?
Oorzaken van het probleem
Om een probleem op te lossen, moet je eerst begrijpen hoe het is ontstaan. Het tekort aan gevangenispersoneel is het resultaat van jarenlange bezuinigingen op het gevangeniswezen. Door de druk om kosten te besparen, is de werkdruk voor het bestaande personeel sterk toegenomen. Dit heeft geleid tot een hoog ziekteverzuim, wat de personeelsproblemen verder heeft vergroot.
Bovendien speelt de krapte op de arbeidsmarkt een grote rol: de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), de organisatie die verantwoordelijk is voor de uitvoering van straffen en maatregelen in Nederland, moet concurreren met andere sectoren om personeel. Het blijkt lastig om gekwalificeerde medewerkers aan te trekken. De situatie wordt verder bemoeilijkt door de vergrijzing; veel ervaren personeelsleden gaan met pensioen, waardoor de uitstroom groter is dan de instroom.
Maatregelen en hun effecten
Om de situatie te verbeteren, zijn er al enkele maatregelen genomen. Zelfmelders – veroordeelden die zich vrijwillig melden om hun straf uit te zitten – worden momenteel niet meer opgeroepen, waardoor capaciteit wordt vrijgemaakt. Ook worden beperkt bewaakte afdelingen vaker ingezet, waar minder toezicht nodig is. Daarnaast wordt het gebruik van elektronische enkelbanden uitgebreid, waardoor sommige veroordeelden hun straf buiten de gevangenis kunnen uitzitten.
Er is zelfs een speciale taskforce opgericht om de capaciteits- en personeelsproblemen aan te pakken. Deze taskforce moet knelpunten in kaart brengen en oplossingen aandragen om de werkdruk en het ziekteverzuim te verlagen. Echter, tot nu toe hebben deze maatregelen nog niet het gewenste effect gehad.
Gevolgen voor de maatschappij
Het tekort aan gevangenispersoneel heeft niet alleen gevolgen voor het gevangeniswezen zelf, maar ook voor de maatschappij. Duizenden veroordeelden kunnen hun straf niet uitzitten, wat het vertrouwen in het rechtssysteem ondermijnt. Bovendien kan het uitstellen van straffen leiden tot grotere gevoelens van onveiligheid bij burgers.
De vicieuze cirkel van personeelstekort, hoge werkdruk, ziekteverzuim en nog hogere werkdruk lijkt ondoorbreekbaar. Zonder een structurele aanpak dreigt het probleem alleen maar groter te worden.
Naar een oplossing
Een structurele oplossing vereist niet alleen extra budget voor het aantrekken en behouden van personeel, maar ook een bredere visie op het gevangeniswezen. Denk hierbij aan betere arbeidsvoorwaarden, meer aandacht voor het welzijn van medewerkers, en een hervorming van het detentiesysteem. Een hogere instroom van gekwalificeerd personeel moet worden gecombineerd met het efficiënter inrichten van gevangeniscapaciteit.
Daarnaast zou het nuttig zijn om te investeren in preventie en resocialisatieprogramma's. Als het lukt om herhaling van strafbaar gedrag te voorkomen, zal de druk op gevangenissen afnemen.
Het probleem oplossen vraagt tijd, middelen en een visie die verder reikt dan tijdelijke oplossingen. Alleen dan kan de balans worden hersteld en kan het gevangeniswezen weer optimaal functioneren, in dienst van de rechtsorde en de samenleving.
Bronnen:
https://magazines.dji.nl/djizien/2024/06/capaciteit