Van land naar land reizen om maar uit de handen van justitie te blijven, en elke keer de dans ontspringen. Dat is het leven van Jos Leijdekkers, beter bekend als ‘Bolle Jos’, een van de meest gezochte criminelen van Nederland. Hij is door de rechtbank Rotterdam veroordeeld vanwege zes drugstransporten van in totaal bijna 7000 kilo cocaïne, een gewapende overval en het opdracht geven tot liquidatie. Hiervoor heeft hij een celstraf van 24 jaar opgelegd gekregen. Het enige probleem? Jos Leijdekkers was jarenlang nergens te bekennen. Begin dit jaar werden er echter beelden gepubliceerd waaruit bleek dat de veroordeelde zich op dat moment in Sierra Leone bevond. Op de foto’s is Leijdekkers samen met de president van het West-Afrikaanse land te zien. Dit roept een interessante juridische kwestie op: hoe zorgt een land ervoor dat een verdachte of veroordeelde die zich in het buitenland bevindt, berecht wordt en zijn straf uitzit?
Uitlevering
In principe mogen verdachten van strafbare feiten alleen worden vervolgd in het land waar zij deze feiten hebben gepleegd. Dit betekent dat zowel het proces als het eventuele uitzitten van de opgelegde straf vrijwel altijd plaatsvindt in het desbetreffende land. Dit betekent niet dat een verdachte zijn straf met zekerheid kan ontlopen door naar een ander land te vertrekken. Landen kunnen namelijk onderling verdachten en veroordeelden aan elkaar uitleveren.
Als het gaat om het leveren van een verdachte of veroordeelde tussen EU-landen onderling, spreken we niet van uitlevering, maar van overlevering. Het Europees Aanhoudingsbevel (EAB) zorgt voor een eenvoudigere procedure waarin personen van het ene EU-land naar het andere worden overgeleverd. Bij het overleveren van personen tussen EU-landen en derde landen - landen buiten de EU - gaat het wél om een uitlevering. Niet elk persoon kan zomaar worden uitgeleverd aan het land dat hiertoe een verzoek indient. Dit gebeurt pas als er aan een aantal voorwaarden is voldaan, afhankelijk van het toepasselijke uitleveringsverdrag. Als de situatie aan de voorwaarden van het verdrag voldoet, moet er in principe een uitlevering plaatsvinden.
Terug naar Jos
De uitdaging in de situatie van Jos Leijdekkers is dat er tussen Sierra Leone, het land waar hij zich bevindt, en Nederland (nog) geen uitleveringsverdrag bestaat. Wel heeft Nederland als reactie op de beelden van Leijdekkers een uitleveringsverzoek gedaan. Vorige maand toonden de autoriteiten in Sierra Leone zich welwillend tegenover de media, aldus Minister van Justitie en Veiligheid, David van Weel. Leijdekkers staat in Nederland gesignaleerd, wat betekent dat hij als verdachte kenbaar is gemaakt en dat zijn persoonsbeschrijving is verspreid. Dit feit is reden genoeg voor de autoriteiten in Sierra Leone om Leijdekkers op te kunnen pakken en naar Nederland te sturen. Hiermee is echter nog niets bevestigd. Naast dat de Sierra Leoonse autoriteiten nog niets over de uitlevering hebben toegezegd, is het ook nog maar de vraag of het land überhaupt in staat is om een grote en rijke crimineel te arresteren. Eerder lukte het Leijdekkers namelijk al om zijn vervolging te ontvluchten, terwijl er in Turkije - waar hij op dat moment verbleef - al een arrestatiebevel voor hem liep. Ook is het op dit moment niet bekend of Leijdekkers zich nog steeds in Sierra Leone bevindt.
Extra motivatie
Wellicht is er in deze zaak wel een bijkomende motivatie voor Sierra Leone om mee te werken aan de uitlevering van Leijdekkers. Andersom heeft het land namelijk al tweemaal - zonder succes - een uitleveringsverzoek bij de Nederlandse autoriteiten ingediend. Het gaat in deze verzoeken om ‘Adebayor’, een felle criticus van de SLPP, de regerende politieke partij in Sierra Leone. Hoewel er over zijn echte identiteit weinig bekend is, weten we wel dat hij vanuit Nederland een enorme groep volgers heeft kunnen opbouwen. In Sierra Leone kleven er behoorlijke risico’s aan het uiten van kritiek op de politiek en als Adebayor terugkeert, is de kans groot dat hij een levenslange gevangenisstraf zal moeten uitzitten. De kans dat Nederland bij een nieuw uitleveringsverzoek wél mee zal werken, is daarom niet groot.
Bronnen: