Op 6 oktober heeft Inez Weski onderzoekswensen ingediend waarmee een poging gedaan werd om beter in beeld te krijgen in hoeverre zij onrechtmatig vastzat. De rechter oordeelde dat er al voldoende bewijs op tafel ligt. Waarmee duidelijker wordt dat de kans op een schending van fundamentele grondrechten niet meteen erg scherp aanwezig is volgens de rechter. Het volgende is zeker: het OM wordt onder de loep genomen en wij volgen het op de voet.
Achtergrond
Advocaat Inez Weski werd op 21 april 2023 gearresteerd op verdenking van deelname aan de criminele organisatie van Ridouan Taghi en het doorspelen van berichten van haar cliënt. Onderzoek van het OM wees uit dat zij mogelijk als communicatielijn fungeerde tussen de zwaarbewaakte gevangenis waarin Taghi verblijft en zijn netwerk buiten. Zo waren er bepaalde documenten die zij moest uitprinten voor haar cliënt die op een USB-stick zaten, bleek uit onderzoek naar de neef van Taghi, Youssef Taghi, tevens Advocaat.
Op het eerste gezicht lijkt een advocaat-vastzetting strijdig met de rol van de raadsman: de advocaat behoort immers vertrouwelijk te communiceren met zijn of haar cliënt en is beschermd door geheimhoudingsplicht en de regels van het beroepsgeheim. In principe geldt dus: een advocaat mag niet zomaar door het OM worden vastgehouden louter omdat hij/zij verdediging voert.
Toch is er in dit geval een uitzondering: indien een advocaat zelf verdachte wordt van strafbare feiten. In deze strafzaak bleek bijvoorbeeld dat Weski ervan werd verdacht deel te nemen aan de criminele organisatie van Taghi, door het doorspelen van informatie, terwijl Taghi niet zou mogen communiceren met de buitenwereld. In zo een geval dan gelden de normale strafvorderlijke bevoegdheden die te herken zijn uit het formeel strafrecht; zoals aanhouding art. 54 Sv, inverzekeringstelling art. 57 Sv of voorlopige hechtenis art. 63 Sv, ook voor haar. Zo gebeurde bij Weski: het OM kreeg toestemming tot observatie, telefoon-monitoring en aanhouding.
Dit betekent dat de bevoegdheid van het OM om een advocaat vast te houden in dat geval wel bestaat. Op dit moment denk je als lezer al snel aan het verschoningsrecht dat advocaten genieten. Maar wees je bewust van het verschil in toepassing. Het verschoningsrecht is wat de advocaat geniet voor de strafbare gedragingen van de verdachte cliënt waarvan zij weet. Dus niet in de situatie dat zij zelf strafbare informatie distribueert en dus ook verdachte is in de zin van artikel 27 Sv. Dit houdt in dat zij onder strikte voorwaarden, dus zelf als verdachte optreedt. Mits er een wettelijke grondslag is. En vanzelfsprekend moet de advocaat alle procesrechtelijke garanties krijgen: toegang tot een raadsman, rechterlijke toetsing, enzovoorts.
Dat is exact wat in deze zaak nou zo frappant is geworden. De vraag rijst natuurlijk of zij haar grondrechten kon genieten, en zo nee, of het OM dan niet zelf op de mat geroepen moet worden?
Met betrekking tot de vraag of het OM onder voorwaarde dus wel een advocaat mag vasthouden, waarop bevestigend het antwoord luidt, is nog niet meteen gezegd in hoeverre haar grondrechten mogen worden geschonden. Ja, indien die advocaat zelf verdachte is en de vereiste wettelijke stappen correct zijn doorlopen, mag een inbreuk op grond van artikel 63 middels een bevel van de rechter-commissaris gegeven worden. In zo een geval mag zij weten waar zij vastgehouden wordt en dient zij de gezondheidszorg te ontvangen die mag worden verwacht. In het geval Weski is dus sprake geweest van een uitzonderingssituatie, waarin de rol van advocaat gecombineerd werd met verdenking van criminele medeplichtigheid in een grote zaak, ertoe heeft geleid dat zij in het geheim in bewaring is gehouden.
Ondergondse bewaring
Volgens onderzoek van de Inspectie Justitie en Veiligheid werd Weski gedurende ongeveer negen dagen na haar arrestatie vastgehouden op een “niet-erkende en gecontroleerde locatie”, namelijk een geheime bunker onder de grond.
Zij mocht volgens eigen zeggen niet weten waar ze precies was, wie verantwoordelijk was, en of zij effectief toegang had tot rechtsmiddelen of klachteninstanties.
Haar voorlopige hechtenis werd op 1 juni 2023 opgeheven door de rechtbank (raadkamer) omdat er geen gronden meer waren om haar vast te houden. Dit duidt op het eerste gezicht natuurlijk op een pressiemiddel om informatie los te weken. Des te meer in het licht van aangeboden procesafspraken om van Inez Weski een kroongetuige te maken waarmee je kennelijk die informatie boven tafel wilt krijgen, al zou je kunnen verklaren dat het ook verstorend werkt als er geen communicatie meer is tussen Taghi en de buitenwereld. Tegelijkertijd lijkt daarmee een veroordeling tot medeplichtigheid aan de criminele organisatie steeds minder onbegrijpelijk.
Waarom is dit dan nu zo relevant?
De detentie op een “niet-erkende plaats” is volgens de Inspectie in strijd met zowel de Nederlandse wetgeving (zoals de Penitentiaire beginselenwet) als internationale verdragen (onder andere het Internationaal verdrag inzake de bescherming van alle personen tegen gedwongen verdwijning (ICPPED)).
De vrijlating wegens gebrek aan grondslag voor hechtenis wijst op de noodzaak dat voor voorlopige hechtenis voldaan moet worden aan wettelijke vereisten. Het aanbieden van een kroongetuige-deal aan een advocaat die zelf verdachte is, roept vragen op over de bescherming van het beroepsgeheim, de onafhankelijkheid van de raadsman en de integriteit van het bewijs.
Als de rechtbank zou erkennen dat haar rechten wezenlijk zijn geschonden, zou dit kunnen leiden tot niet-ontvankelijkheid van het OM. Daarom is dit juridisch zo’n cruciaal twistpunt. Zij kan dan niet vervolgd worden voor de handelingen die zij ten tijde had verricht. Ook is van belang dat het OM adequaat haar werk doet. Weski was advocaat, iemand die juist de rechtsbescherming van burgers moet waarborgen, maar ook zeker geniet. Wanneer een advocaat zelf wordt behandeld op een manier die de wet mogelijk schendt, tast dat het vertrouwen in het rechtssysteem aan. En dat roept vragen op over machtsmisbruik en transparantie binnen justitie. De zaak zal er goed aan doen om in april 2026 in het voordeel van Weski te beslissen. Zij is al geen advocaat meer. Dus tuchtrecht maatregelen zijn niet nodig.
Kortom: de zaak is ernstig en relevant omdat ze de grenzen van de macht van het Openbaar Ministerie en de bescherming van fundamentele rechten op scherp zet. Wat hier op het spel staat is niet alleen het lot van Inez Weski, maar ook het vertrouwen in de onpartijdigheid en rechtmatigheid van de Nederlandse rechtsstaat. De staat heeft bevoegdheden die staan verwerkt in de wet en daar dient zij zich aan te houden zodat burgers rechtsbescherming genieten als dit fout gaat en rechtszekerheid hebben in de maatschappij. De taak is nu aan de rechter om dit duidelijk te maken in medio 2026.
“Weski houdt vast aan geheimhoudingsplicht, ‘mijnenveld’ voor haar …” (NOS) – https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2551876
“Rechtbank ziet af van extra verhoren in detentie zaak Weski” https://www.advocatie.nl/nieuws/rechtbank-ziet-af-van-extra-verhoren-over-detentie-weski/
“Meer dan 600 dagen na arrestatie staat oud-advocaat Inez Weski voor de rechter” (NU.nl) – https://www.nu.nl/misdaad/6342196/meer-dan-600-dagen-na-arrestatie-staat-oud-advocaat-inez-weski-voor-de-rechter.html
“Strafrechtadvocaten geschokt na arrestatie Inez Weski” (Mr. Online) – https://www.mr-online.nl/collegas-geschokt-na-arrestatie-inez-weski/
“NRC: “Advocaat Inez Weski is opgepakt, verdacht van doorspelen informatie van Ridouan Taghi” – https://www.nrc.nl/nieuws/2023/04/21/advocaat-inez-weski-opgepakt-verdacht-van-doorspelen-informatie-van-ridouan-taghi-a4162731
NOS: “Oud-advocaat Weski: ‘Openbaar Ministerie bood me aan kroongetuige te worden’” – https://nos.nl/l/2517366
RTL Nieuws: “Advocaat Inez Weski zat in ‘geheime detentie op een onwettige plek’” – https://www.rtl.nl/nieuws/binnenland/artikel/5503100/advocaat-inez-weski-zat-geheime-detentie-op-een-onwettige-plek/