Groeiende onvrede over migratie, economische onzekerheid en de angst voor vervreemding van de eigen cultuur leiden tot een toenemende steun voor uiterst rechts aan de stembus.
Gedrag van politici
Giorgia Meloni in Italië, Viktor Orbán in Hongarije, Mateusz Morawiecki in Polen en opkomende rechtse partijen als de PVV in Nederland, het Rassemblement National van Marine Le Pen in Frankrijk en de Conservative Party in het Verenigd Koninkrijk illustreren deze ontwikkeling.
Politici spelen in op gevoelens van onzekerheid bij burgers over de krapte op de woningmarkt of de vermeende relatie tussen migratie en criminaliteit. Ze gebruiken deze onderwerpen om hun achterban te mobiliseren. Thema’s als nationale identiteit, strengere immigratieregels en het behoud van traditionele waarden zijn een terugkerend thema in hun verkiezingsprogramma’s.
In veel Europese landen leeft al langer het gevoel dat de gevestigde orde onvoldoende luistert naar de zorgen van de ‘gewone burger’. De groeiende invloed van sociale media versterkt deze dynamiek. Door de normalisering van uiterst rechts gedachtegoed in de media verschuift het publieke debat in zijn geheel. Dat zorgt voor een geleidelijke gewenning aan en legitimatie van ongenuanceerde standpunten.
Polarisatie
Deze trend is niet alleen zichtbaar op nationaal niveau, maar ook binnen Europese instellingen, waar rechtse en populistische partijen hun invloed gestaag vergroten. In het Europees Parlement worden debatten steeds feller, en de polarisatie tussen progressieve en conservatieve krachten is groter dan ooit. Waar vroeger compromissen de norm waren, kiest men nu vaker voor frustratie en harde confrontatie. Daardoor verliest het politieke debat aan inhoud en verzwakt de eenheid binnen de Europese lidstaten.
Die eenheid is juist van groot belang: zij waarborgt vrede, economische kracht en beschermt waarden als mensenrechten en de rechtsstaat. Veel rechtse partijen, waaronder de PVV, bekritiseren de EU vanwege het vermeende verlies van nationale soevereiniteit en stellen dat lidstaten vooral regels opgelegd krijgen vanuit Brussel. Dat beeld klopt niet. Het Europees Parlement wordt rechtstreeks gekozen door burgers, en nationale regeringen nemen bovendien deel aan de Europese Raad, waar zij meebeslissen over beleid.
Een weg vooruit
Om polarisatie en verrechtsing te temperen, moet Europa opnieuw eigenaarschap creëren bij burgers. Dat betekent beleid transparanter maken, een oprechte dialoog voeren en meer ruimte geven aan nuance en samenwerking. Op die manier kunnen spanningen worden verminderd.
Daarnaast speelt het onderwijs een cruciale rol in het bevorderen van kritisch denken en respect voor verschillende standpunten. Alleen door samen te werken aan een inclusieve samenleving en de onderliggende oorzaken van onvrede aan te pakken, kan de scherpe verdeling in het politieke landschap worden doorbroken.
Https://www.montesquieu-instituut.nl/id/vmcfb5hyuecn/nieuws/uiterst_rechts_in_europa_verdeeld_maar
https://www.sg.uu.nl/artikelen/2014/05/democratie-ademnood
https://www.uu.nl/in-de-media/waarom-zijn
https://www.oud-parlementariers.nl/artikelen/polarisatie-en-politiek