COP28: Wat houdt een klimaattop in?
Hittegolven, overstromingen en hagelbuien, gortdroge zomers en kletsnatte winters. Van verregende stranddagjes tot smeltende skipistes, we krijgen steeds vaker te maken met extreem weer en dit komt – jawel – toch echt door de opwarming van de aarde. Het is ernstig gesteld met klimaatverandering en de gevolgen hiervan zijn overal ter wereld steeds duidelijker te merken. Hoe kunnen we samen voorkomen dat deze situatie nog verder escaleert?
Dit vraagstuk brengt momenteel meer dan 200 landen samen op de COP28, de 28e editie van de Conference of the Parties, in Dubai. Onder verantwoordelijkheid van de Verenigde Naties maken wereldleiders hier afspraken over de nodige maatregelen om de opwarming van de aarde onder controle te houden. Centraal staat de belangrijkste afspraak die acht jaar eerder in het Akkoord van Parijs is gemaakt: De aarde mag absoluut niet meer dan 2 graden opwarmen. Bij voorkeur blijft het getal bij een bescheiden 1,5 graden. Hoe dit doel precies moet worden behaald, wordt nu in Dubai besproken. Belangrijke punten zijn het investeren in duurzame energie en het minderen van fossiele brandstofgebruik.
Drukte bij de COP28
Met meer dan 70.000 deelnemers is de COP28 de drukst bezochte klimaattop ooit. Dat klinkt positief, – hoe meer bezoekers, hoe meer aandacht voor het klimaat – maar helaas is dit niet het geval. Het ongekend hoge deelnemersaantal is namelijk het resultaat van onderhandelingen die steeds ingewikkelder, en dus steeds minder haalbaar, worden. Hoe meer jaren er over het Parijs Akkoord van 2015 heen gaan, hoe complexer de onderhandelingen lijken te worden. Hoe kan dit?
Het idee van de klimaattop lijkt simpel: alle landen hebben een gezamenlijk doel voor ogen, namelijk het beperken van de opwarming van de aarde, en om dit doel te bereiken zal elke partij een beetje moeten inleveren. Dit laatste blijkt een moeilijke opdracht. Omdat er zoveel verschillende landen met elkaar vergaderen, lopen de belangen erg uiteen. Van ontwikkelingslanden tot oliestaten, bijna elk land krijgt bij deze top een plek aan tafel. Hierdoor is een unaniem besluit vrijwel onmogelijk.
Meeste stemmen gelden, toch?
Op de eerste klimaattop, die in 1995 in Berlijn werd gehouden, leek stemmen met een meerderheid een voor de hand liggende keuze. Dit zou betekenen dat zodra de meerderheid vóór het betreffende plan was, het plan zou worden aangenomen. Het enige probleem: Voor het invoeren van deze regel was wél een unanieme instemming nodig. Over de meerderheidsregel zijn de partijen het uiteindelijk nooit eens geworden. Nu, bijna 30 jaar later, heeft dit nog steeds tot gevolg dat ieder land het met ieder punt eens moet zijn voordat het kan worden doorgevoerd. Zodra er vanuit één land bezwaar klinkt, moet daarnaar geluisterd worden. Kunnen er op deze manier dan nog wel besluiten worden genomen?
Wat veel gebeurt is dat landen uiteindelijk onderling met elkaar in overleg gaan en tot afspraken komen, maar ideaal is dit niet. Deze verschillende – soms onofficiële – verbindingen tussen landen zorgen voor een wirwar aan afspraken en beloftes. Hierdoor wordt het de landen die geen fan zijn van de klimaatdoelen erg makkelijk gemaakt om zich op de achtergrond te houden en zich niet echt uit te spreken.
De haalbaarheid van klimaatdoelen
In het geval dat alle landen het wél eens worden over de invoering van een bepaalde maatregel, is het nog maar de vraag wat er vervolgens met zo’n klimaatakkoord gebeurt. Hoewel in Parijs was afgesproken dat ieder land zich zal inzetten om de opwarming van de aarde tot 1,5 à 2 graden te beperken, blijkt uit een rapport van het VN-Milieuprogramma dat de realiteit bij 3 graden ligt. In dit jaarlijkse Emissions Gap Report wordt het verschil bijgehouden tussen de beloofde en de daadwerkelijke acties van lidstaten. In dit rapport staat dus dat de opwarming twee keer sneller stijgt dan afgesproken, wat betekent dat niet iedereen zich genoeg heeft ingezet voor het waarmaken van het doel. Blijft deze onvoldoende inzet van landen dan ongestraft?
Het is niet eenvoudig om landen verantwoordelijk te houden voor het niet naleven van de klimaatafspraken. Wegens gebrek aan een internationaal hiërarchisch systeem – waarbij een overkoepelende autoriteit boven de individuele landen staat – ervaren landen niet snel consequenties voor het niet nakomen van afspraken.
Conclusie
We zien dat het halen van klimaatdoelen niet altijd volgens plan gaat. Door de jaren heen zijn er veel onderlinge deals ontstaan, waardoor de klimaattoppen steeds minder overzichtelijk en gefragmenteerder worden. Tel daarbij op dat weinig landen verantwoordelijkheid willen nemen voor een gezamenlijk probleem. Je zou je bijna afvragen hoeveel zin zo’n top heeft.
Natuurlijk is het bedenken van een passende oplossing voor dit probleem niet gemakkelijk en is een discussie hierover terecht. Maar deze discussie heeft wel haast, want het probleem wordt steeds dringender. Misschien is juist dat wel het belangrijkste effect van de klimaattop: overal ter wereld worden mensen weer even aan het denken gezet. Hoe gaat het eigenlijk met de opwarming van de aarde? En wat kan er beter?
Bronnen:
Wetenschappers: ‘Aanpak klimaatbeleid te aarzelend en weinig effectief’ (nos.nl)
Dubai wordt grootste klimaattop ooit, en dat is geen goed teken (nos.nl)
VN waarschuwt voor opwarming aarde met 3 graden: ‘Kloof tussen woorden en daden’ (nos.nl)