Afgelopen 5 december was het tien jaar geleden dat anti-apartheidsstrijder en politicus Nelson Mandela is overleden. Dat maakt dit een goed moment om stil te staan bij zijn invloed op Nederland en Zuid-Afrika.
Wie was Nelson Mandela?
Het levensverhaal van Nelson Mandela is doordrenkt met strijd voor rechtvaardigheid en mensenrechten. Zijn bijdrage in de strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika heeft niet alleen de loop van de geschiedenis van dat land veranderd, maar heeft ook wereldwijd veel teweeg gebracht. In dit artikel zal worden stilgestaan bij wat voor invloed Mandela’s nalatenschap heeft op de Nederlandse en Zuid-Afrikaanse rechtsstaat. In het dorpje Mvezo in Zuid-Afrika wordt op 18 juli 1918 Rolihlahla Mandela geboren, de zoon van een adviseur van de koninklijke familie van het Thembu Koninkrijk. Rolihlahla heeft de mogelijkheid om naar een Britse lagere school te gaan. Hier krijgt hij de Engelse naam Nelson toegewezen. In 1944 raakt Nelson Mandela betrokken bij het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), dat tegen de dominantie van de witte etnische minderheid en de segregatiepolitiek strijdt. Bijna tien jaar later, in 1953, opent hij samen met zijn vriend Oliver Tambo een eigen advocatenkantoor in het centrum van Johannesburg. Ze trokken veel zwarte cliënten aan die bij hen klachten indienden over politiegeweld. Doordat de overheid hun vergunning intrekt en beide advocaten meer betrokken raakten met de politiek, wordt het kantoor opgeheven. Na een gevangenschap in de gevangenis op Robbeneiland van 1964 tot 1982 verkijgt Nelson Mandela wereldwijde bekendheid en wordt hij het symbool van de strijd tegen apartheid.
De strijd tegen apartheid
Apartheid was de rassensegregatie die tussen 1948 en 1990 in Zuid-Afrika in werking was. Onder apartheid werd elke inwoner van Zuid-Afrika geclassificeerd op basis van ras. Deze classificatie regelde de sociale, economische en politieke rechten van de inwoners. Apartheid zorgde voor een strenge sociale structuur, die voor een grote scheiding in de bevolking zorgde. Deze scheiding was onder andere terug te zien in openbare voorzieningen, ziekenhuizen en scholen. Via wetten en beperkingen werd deze scheiding in stand gehouden. Ook op economisch vlak werd de zwarte bevolking van Zuid-Afrika uitgesloten vanwege de apartheid. Terwijl de witte minderheid gebruik kon maken van de welvaart en hogere opleidingen, had de zwarte bevolking toegang tot kwalitatief slechtere onderwijs- en werkgelegenheidskansen. Als jonge advocaat en door zijn betrokkenheid bij het ANC werd Nelson Mandela al snel geconfronteerd met de onrechtvaardigheden van apartheid.
Invloed op mensenrechten in Nederland
Mandela is verschillende keren in Nederland geweest, maar heeft zelf geen directe invloed uitgeoefend op het Nederlandse rechtssysteem. Toch zijn er verschillende manieren waarop zijn nalatenschap heeft bijgedragen aan de vorming van het huidige rechtssysteem in Nederland. De strijd die hij jarenlang heeft gevoerd tegen apartheid heeft wereldwijd aandacht gecreërd voor mensenrechtenschendingen. Dit zorgde ervoor dat landen, zoals Nederland, zich bewuster werden van de noodzaak om mensenrechten te beschermen. Hierdoor versterkte de internationale samenwerking en de ontwikkeling van mensenrechten. Ook in het (hoger) onderwijs werd meer aandacht besteed aan mensenrechteneducatie. In veel gevallen kon het leven van Mandela ook als casestudy gebruikt worden om een dieper begrip van mensenrechten te bevorderen.
Invloed op Zuid-Afrika
Dat Nelson Mandela een hele grote rol heeft gespeeld in de afschaffing van apartheid en de (moderne) geschiedenis van Zuid-Afrika is in dit artikel wel duidelijk gemaakt. Het is ook interessant om te kijken hoe de situatie nu, vele jaren later, in het land is. Wat is er terechtgekomen van de dromen van Mandela voor gelijke kansen voor alle Zuid-Afrikanen? Zuid-Afrika heeft hedendaags te maken met grote werkloosheid, stroomuitval tot soms wel twaalf uur per dag, corruptie, wanbeheer, veel criminaliteit en een welvaartskloof tussen witte mensen en zwarte mensen. Gelijke kansen voor de verschillende bevolkingsgroepen zijn er nog niet. Dit komt doordat veel publieke scholen ver onder de maat zijn en er dus voor nieuwe generaties geen goed onderwijs te genieten is.
De Nelson Mandela Foundation opende afgelopen week een tentoonstelling met de titel Mandela is dood. De stichting vindt dat Zuid-Afrika af moet van de nostalgie en nieuwe rolmodellen moet creëren. Sinds de afschaffing van de apartheid is nog steeds het ANC de grootste partij en verantwoordelijk voor de koers van het land. Over een jaar is het tijd voor verkiezingen, waardoor de vraag rijst of het tijd is voor een andere partij om het roer over te nemen.
Conclusie
De nalatenschap van Mandela is omvangrijk, diepgaand, blijvend en strekt zich uit over mensenrechten, gerechtigheid en internationale samenwerking. Zijn nalatenschap herinnert ons eraan dat individuen de kracht hebben om positieve verandering teweeg te brengen, zelfs in de meest uitdagende omstandigheden.
Bronnen:
https://nos.nl/artikel/2500450-tien-jaar-na-mandela-s-dood-verliest-zuid-afrika-zijn-glans
https://nos.nl/artikel/2105241-arrestatie-mandela-gevolg-van-een-tip-van-cia