In Hongarije is op 3 april 2022 een nationaal referendum gehouden. Dit is uitgeroepen door de Hongaarse rechts-populistische premier Viktor Orbán. Hij is van de regerende conservatieve partij Fidesz van de Hongaarse overheid. De beslissing om het referendum uit te roepen was goedgekeurd met 129 stemmen voor en geen tegen.
Het referendum ging inhoudelijk over LGBTQ-rechten. Dit volgde na brede kritiek op een in juni 2021 aangenomen wet, die elke vorm van discussie over LGBTQ-onderwerpen in scholen verbiedt. Ook zou de wet homoseksualiteit en pedofilie samenvoegen en gelijkstellen. Verder maakt de wet het een overtreding om homoseksualiteit of geslachtsverandering bij minderjarigen te promoten of uit te beelden. Daarnaast beperkt de wet seksuele voorlichting op scholen tot door de overheid goedgekeurde organisaties. Het referendum werd dan ook als een kinderbescherming kwestie omschreven. Volgens de Europese Unie zou de wet zelfs fundamentele rechten van LGBTQ-mensen onder EU-recht schenden. Het zou ook een overtreding van artikel 21 Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie vormen. De Europese Unie heeft daarom druk uitgeoefend omtrent deze wetgeving die LGBTQ-mensen zou discrimineren.
Het referendum bestond uit vier vragen, namelijk:
- “Do you support holding information events on sexual orientation to minors, in public education institutions without parental consent?”
- “Do you support the promotion of gender-reassignment treatments to minors?”
- “Do you support the unrestricted exposure of minors to sexually explicit media content, that may influence their development?”
- “Do you support showing minors media content on gender changing procedures?”
Voordat dit referendum kon gelden en verbindend verklaard kon worden, moest er drempel worden behaald van 50%. In dit geval is deze drempel echter bij geen van de vragen behaald.
Wat houdt een referendum in?
Een referendum is een volksstemming over een bepaalde politieke kwestie. Dit kan een aanvulling vormen op de representatieve democratie, met een referendum kan namelijk een betere representatie van de bevolking worden gevormd. Ook kunnen de opvattingen van burgers zo beter worden betrokken bij de inhoudelijke vertegenwoordiging en in het publieke debat. Echter, er zijn ook bezwaren tegen het gebruik van referenda. Zo zou het niet passen binnen het representatieve stelsel waarin de gekozen volksvertegenwoordigers een zorgvuldige belangenafweging maken. Ook zouden burgers niet in staat zijn om goed te oordelen over alle wetsvoorstellen en zou dit kunnen leiden tot een simplificatie van een wetsvoorstel.
Er zijn verschillende vormen van referenda. Zo kan ten eerste het initiatief van een referendum vanuit de burgers komen of bij de overheid liggen. Als het referendum correctief is gaat het om wetsvoorstellen die al door het parlement zijn aangenomen. Dit is het geval bij het Hongaarse referendum, waarbij het initiatief voor het referendum vanuit de overheid kwam.
Ten tweede kan de inhoud waar het referendum over gaat verschillen tussen het terugdraaien van een overheidsbeslissing of een initiatief van burgers.
Ten derde kan er een verschil zitten in de uitslag van een referendum. Een referendumuitslag kan bindend of niet-bindend zijn. Bindend houdt in dat als een meerderheid tegenstemt bij het referendum het wetsvoorstel daadwerkelijk vervalt.
De situatie in Nederland
In Nederland is een bindend referendum momenteel helemaal niet mogelijk, omdat de Grondwet daarvoor gewijzigd dient te worden. Wel was het tussen juli 2015 en juli 2018 mogelijk om in Nederland een raadgevend referendum aan te vragen voor bepaalde wetsvoorstellen en verdragen. Er zijn wel adviezen en (initiatief)voorstellen ingediend voor het invoeren van een correctief bindend referendum in Nederland. Op dit moment ligt het (initiatief)voorstel dat eind januari 2019 is ingediend door SP Tweede Kamerlid Ronald van Raak voor. Dit voorstel is in eerste lezing op 26 januari 2021 aangenomen, waarna het nu, na de verkiezingen, in tweede lezing behandeld moet worden.
Bronnen
https://en.wikipedia.org/wiki/2022_Hungarian_LGBTQ_in_education_referendum
https://edition.cnn.com/2022/01/11/europe/hungary-lgbtq-law-referendum-intl/index.html