Levensgevaarlijke baan
Stel je voor dat je vermoord wordt voor het uitvoeren van je werk. De dreiging richting rechters en advocaten neemt toe, meldt het onderzoeksplatform Investigo. Ons land is de afgelopen jaren al een aantal keren geschokt met dreiging rondom rechtszaken, waarbij deze dreiging ook daadwerkelijk in een moord resulteerde. Een bekend voorbeeld is de moord op advocaat Derk Wiersum. Wiersum verdedigde rond die tijd kroongetuige Nabil B. in het Marengo-proces. De deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten noemde de moord een aanslag op de rechtsstaat. De toenemende dreiging heeft grote gevolgen voor het werk van advocaten en rechters.
Persoonlijke gevolgen
De dreiging zorgt bij sommige advocaten en rechters voor een onveilig gevoel. Binnen het werkveld is vaak niet veel ruimte om over dit gevoel te kunnen praten. De aanwezige dreiging kan zorgen voor meer waakzaamheid bij advocaten en rechters, wat kan zorgen voor angst.
De angstcultuur die hieruit ontstaat zorgt er soms voor dat ze bepaalde zaken niet meer willen aannemen of dat ze hun werk helemaal willen neerleggen. Het gevoel weinig inspraak te hebben op het inzetten van veiligheidsmaatregelen, zoals beveiligers of speciale beveiligingsapparatuur, helpt hier niet aan mee. Ook is er meestal geen goede nazorg geregeld na blootstelling aan dreiging.
Maatschappelijke gevolgen
Naast dat de dreiging directe gevolgen heeft voor advocaten en rechters zelf, heeft het indirect ook grote maatschappelijke gevolgen. Een duidelijk voorbeeld is dat het bij grote strafzaken steeds moeilijker is om een advocaat te vinden voor kroongetuigen. Behalve dat dit onwenselijk is voor de desbetreffende zaak zelf, baart dit ook in zijn algemeenheid zorgen voor de onafhankelijkheid van de advocaat. Een aantal advocaten zal zich niet veilig voelen om in zulke zaken de verdediging op zich te nemen. In het geval dat er helemaal geen advocaat wordt gevonden, zal dit gevolgen hebben voor het proces. De uitkomsten kunnen bijvoorbeeld anders zijn dan bij vergelijkbare zaken waar geen dreigingsniveau is.
Voor de veiligheid van rechters wordt er steeds vaker gekozen om anoniem aan de zaak te werken. Door zich niet bekend te maken, kunnen ze minder snel het doelwit worden van represailles. Een voorbeeld van een zaak waarbij iedereen anoniem bleef, is de zaak rondom de moord van misdaadverslaggever Peter R. de Vries. Hoewel dit een goede kortetermijnoplossing is voor de veiligheid, is dit geen wenselijke ontwikkeling voor de vrije democratische maatschappij waarin we leven. Het is feitelijk een inbreuk op de democratische rechtsorde, omdat zulke maatregelen suggereren dat er niet meer in vrijheid gesproken kan worden zonder consequenties. Mensen gaan eigen rechter spelen, omdat zij het niet eens zijn met bijvoorbeeld het vonnis.
Daarnaast kun je zeggen dat als er keuzes worden gemaakt op basis van angst, dit het begin van het einde van de rechtstaat kan betekenen. Er kan namelijk de indruk gewekt worden dat bedreiging een lucratief middel is om de rechtszaak te beïnvloeden, waardoor criminelen dit sneller zullen inzetten. Bovendien kan het zorgen voor een angstcultuur in de maatschappij. Doordat zulke zaken vaak groot in het nieuws komen, kan het subjectieve veiligheidsgevoel van burgers afnemen. Hierdoor kan het vertrouwen van burgers in de maatschappij worden beschadigd en kan er onrust ontstaan. Vanuit hier is de kans op de toename van criminaliteit groter en kan de maatschappij ontwricht worden.
Voorstel veiligheidsmaatregelen
Om meer veiligheid te creëren voor rechters en advocaten en uitval te voorkomen, zijn er vanuit het ministerie van Justitie en Veiligheid beleidsvoorstellen gemaakt. De belangrijkste beleidsvoorstellen zijn allereerst dat er sneller ingespeeld moet worden op de behoeften van rechters en advocaten. Wanneer zij een onveilig gevoel hebben, moet er snel kunnen worden opgeschaald in beveiliging. Op deze manier voelen ze zich serieus genomen, waardoor ze hun beroep goed kunnen blijven uitoefenen. Ten tweede zal ook de nazorg na blootstelling aan dreiging moeten verbeteren. Deze is nu meestal nog niet tot nauwelijks aanwezig. Ook tijdens de opleiding zal meer aandacht besteed moeten worden aan de risico’s die zware rechtszaken met zich mee kunnen brengen. Zo kunnen toekomstige rechters en advocaten zich hier beter op voorbereiden en beter handelen wanneer de dreiging zich voordoet. Tot slot is er ook meer prioriteit gekomen op het straffen van criminelen die voor deze bedreiging zorgen. Zo is er onlangs een 45-jarige man veroordeeld voor de bedreiging van drie advocaten en een misdaadjournalist.
Conclusie
De toenemende dreiging op rechters en advocaten is een zorgelijke ontwikkeling. Het kan grote impact hebben op hun persoonlijke leven, maar ook op de maatschappij. De dreiging kan namelijk de onafhankelijkheid van advocaten, de vrije democratische maatschappij en de rechtsstaat in gevaar brengen. Om dit te voorkomen zijn er veiligheidsmaatregelen voorgesteld, zodat advocaten en rechters veilig hun beroep kunnen blijven uitvoeren. Ik vind de veiligheid van rechters en advocaten erg belangrijk. Echter vind ik het ook belangrijk om niet te veel te handelen uit angst. Dit geeft het verkeerde signaal af en laat lijken alsof we niet in een vrije democratie leven. Zoals Peter R. de Vries ooit zei: “On bended knee is no way to be free’’.
Bronnen:
Rapport: Onderzoek psychosociale gevolgen van dreiging en beveiliging bij advocaten en rechters
Ministerie van Justitie en Veiligheid: Beleidsreactie onderzoek psychosociale gevolgen van bedreiging en beveiliging bij advocaten en rechtspraak